دستگاه‌های اطلاعاتی ایران چگونه «هماهنگ» می‌شوند؟/

چند نهاد امنیتی در کشور فعالند؟

امیر رضایی: دشمن همیشه در کمین است تا مستقیم یا غیر مستقیم، با سلاح یا بدون سلاح ضربه خود را وارد کند. جمهوری اسلامی ایران 35 سال است با انواع چالش‌های امنیتی روبروست؛ چالش‌هایی که به اذعان همه صاحب نظران، هر کدام از آنها قابلیت سرنگونی نظام‌های مستقر در کشورهای دیگر را دارا بوده است. در کنار قدرت رهبری و انسجام درونی جامعه انقلابی ایران، تلاش و مجاهدت‌های شبانه‌روزی نیروهای اطلاعاتی و امنیتی کشور عامل مهمی در دفع خطرات و تهدیدات امنیتی علیه کشورمان داشته است. چند نهاد اطلاعاتی در ایران فعال هستند؟ جمهوری اسلامی ایران از ابتدای تشکیل تا کنون به دلیل گستردگی تهدیدات پیش رو ضرورت ایجاد دستگاه های اطلاعاتی در واحد های مختلف نظامی و انتظامی را حس کرد. واحد اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، اطلاعات ارتش، اطلاعات نخست وزیری و ... که در ابتدای انقلاب مسئولیت پیگیری پرونده های امنیتی و انتظامی را در بخش های مختلف بر عهده داشتند. اما در سال 62 و با تاسیس وزارت اطلاعات که با بهره گیری از واحدهای مختلف اطلاعاتی شکل گرفته در ابتدای انقلاب تشکیل شده بود، ضرورت هماهنگی میان دستگاه های اطلاعاتی بیشتر حس شد. به همین دلیل برای اولین بار نام شورایی با عنوان «شورای هماهنگی اطلاعات» مطرح شد؛ شورایی که قرار بود مسئولیت هماهنگی میان یگان های اطلاعاتی مختلف موجود در دستگاه های اطلاعاتی امنیتی کشور را بر عهده بگیرد. بر اساس قانون تاسیس وزارت اطلاعات در سال 1362 و قانون تمرکز اطلاعات مصوبه مجمع تشخیص مصلحت نظام در سال 1368 که در حال حاضر بنیاد قانونی اصلی فعالیت‌های اطلاعاتی در ایران به شمار می‌آیند نهادهای اطلاعاتی جمهوری اسلامی ایران عبارتند از «وزارت اطلاعات» به عنوان تشکیلات اصلی و مادر، ‌«واحد اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران»، «واحد اطلاعات ارتش جمهوری اسلامی ایران»، «واحد اطلاعات نیروی انتظامی»، «حفاظت اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران»، البته طی دو دهه اخیر، نهادهای اطلاعاتی و حفاظتی جدیدی نیز تاسیس شده و تعداد نهادهای اطلاعاتی- حفاظتی کشور هم اکنون به 16 نهاد افزایش یافته است.
شورای هماهنگی اطلاعات چگونه شکل گرفت؟
با مرور اساسنامه وزارت اطلاعات می توان به خوبی با وظایف شورای هماهنگی اطلاعات پی برد.
بر اساس تبصره 3 ماده یک اساسنامه تشکیل وزارت اطلاعات، هر یک از وزارتخانه‌ها و مؤسسات و شرکت‌های دولتی و نهادها و نیروهای نظامی و انتظامی که در کسب اطلاعات تخصصی خود به مسایل امنیتی برخورد نمایند، همچنین هرگونه اطلاعاتی که مورد تقاضای وزارت اطلاعات باشد، موظفند آن اطلاعات را در اختیار وزارت اطلاعات قرار دهند.
بر اساس این مصوبه، وزارت اطلاعات به عنوان محور اصلی هماهنگی امور اطلاعاتی کشور مورد تصریح قانون قرار گرفته است.
از همین رو در ماده 2 قانون اساسنامه تشکیل وزارت اطلاعات شورایی برای برقراری این هماهنگی شکل گرفته است.
در این ماده آمده است: به منظور انجام مشورت‌های لازم جهت هماهنگی امور اجرایی اطلاعات، درحدود قانونی هر ارگان شورایی مرکب از اعضای زیر تشکیل می‌گردد:
1ـ وزیر اطلاعات.
2ـ دادستان کل کشور.
3ـ وزیر کشور یا نماینده تام‌الاختیار او.
4ـ مسئول حفاظت اطلاعات سپاه پاسداران.
5ـ مسئول واحد اطلاعات سپاه پاسداران.
6ـ مسئول حفاظت اطلاعات ارتش.
7ـ مسئول واحد اطلاعات ارتش.
8ـ وزیر امورخارجه یا نماینده تام‌الاختیار او.
9ـ مسئول حفاظت اطلاعات نیروی انتظامی.
بر اساس ماده 3 قانون تشکیل وزارت اطلاعات، اطلاعات انتظامی بر عهده نیروی انتظامی متشکل از شهربانی، ژاندارمری، کمیته انقلاب (ادغام شده در سال 68) است. حوزه مأموریت اطلاعاتی هر یک از نیروهای انتظامی طبق آیین‌نامه‌ای خواهد بود که به تصویب وزیر کشور می‌رسد و هماهنگی بین آنها بر عهده وزیر کشور است.
بر همین اساس شورای هماهنگی اطلاعات به صورت رسمی شکل گرفت تا هماهنگی اطلاعاتی میان دستگاه های مختلف امنیتی به وجود بیاید.
وظایف شورای هماهنگی اطلاعات چیست؟
شورای هماهنگی اطلاعات در رستای انجام جدی ترین ماموریت خود یعنی هماهنگی دستگاه های اطلاعاتی کشور با محوریت وزارت اطلاعات در محورهای زیر فعالیت می کند:
-بحث و تبادل نظر پیرامون موضوعات و ماموریت‌های اطلاعاتی
- تبادل نظر پیرامون چگونگی پیگیری و واگذاری ماموریت‌های اطلاعاتی در محدوده وظایف قانونی هر یک از واحدها
- تعیین حدود وظایف و اختیارات هر یک از واحدها در چارچوب وظایف قانونی
- هماهنگ کردن موارد مشترک با شورای امنیت کشور
- پیگیری و ارزیابی نتایج حاصل از اجرای تصمیمات متخذه در شورا
- بررسی لوایح پیشنهادی نیروهای مسلح پیرامون مباحث اطلاعات قبل از پیشنهاد به مراجع قانونگذار
- تعیین ضوابط گزینشی برای تمام گزینش‌های اطلاعاتی کشور
- تشکیل ستاد اطلاعاتی در موارد ضروری و بحرانی
در همین حال و بر اساس مقدمه قانون متمرکز اطلاعات که در سال 1368 به تصویب نهایی مجمع تشخیص مصلحت نظام رسیده، وظیفه انجام هماهنگی امور ستادی واحدهای اطلاعاتی و حفاظت اطلاعات نیروهای مسلح نیز بر عهده وزارت اطلاعات است.
طبق ماده یک قانون تمرکز، ابلاغ اهداف و خط مشی و ماموریت‌های واحدهای اطلاعات و حفاظت اطلاعات نیروهای مسلح در امور امنیت داخلی و خارجی نیز بر عهده وزارت اطلاعات است. همچنین تصمیم‌های اتخاذ شده در شورای هماهنگی برای کلیه واحدهای اطلاعاتی و حفاظت اطلاعات نیروهای مسلح لازم‌الاجراست.
فصل جدید فعالیت شورای هماهنگی اطلاعات/ برآوردهای امنیتی کلان
شورای هماهنگی اطلاعات از ابتدای شکل‌گیری تاکنون با فراز و نشیب‌هایی در تشکیل جلسات و مدون بودن آن روبرو بوده است.
البته آمارهای موجود نشان دهنده افزایش نقش و اثرگذاری این شورا همزمان با تکامل و بلوغ سرویس‌های اطلاعاتی کشور است به گونه‌ای که دبیرخانه شورا و شخص وزیر اطلاعات در ادوار مختلف با درک ضرورت همکاری، هم‌افزایی و هماهنگی یکپارچه اطلاعاتی- حفاظتی در سطح ملی بر ارتقای جایگاه و ظرفیت‌های شورای هماهنگی اطلاعات تاکید عملی داشته‌اند.
این رویه منجر به ارتقاء جایگاه و اعتبار شورای هماهنگی اطلاعات نزد اعضای آن و همچنین نهادهای سیاست‌گذاری ملی شده است به نحوی که روند تکاملی شورا در مقطع کنونی آن را تبدیل به نماد جامعه اطلاعاتی کشور در شورای عالی امنیت ملی کرده و آن را یکی مبادی تامین نیازمندی‌های اطلاعاتی شعام و دیگر نهادهای سیاست‌گذاری کرده است.
بر اساس اطلاعات موجود طی یکسال اخیر، شورای هماهنگی اطلاعات با همکاری تمام اعضای شرکت‌کننده در آن اقدام به تهیه برآوردهای اطلاعاتی- امنیتی مشترک در موضوعات مختلف کرده است.
از مهم‌ترین اقدامات یکسال گذشته این شورا برآورد آسیب‌ها و تهدیدات حوزه فضای مجازی، برآورد وضعیت امنیتی مناطق مختلف کشور، برآورد تهدیدات اطلاعاتی در کشور بوده است.
شورای هماهنگی در حال حاضر شاهد همکاری و حضور تاثیرگذار و مسئولانه نهادهای اطلاعاتی ملی، قضایی و نظامی است.
بر این اساس مهم ترین اقدامات شورای هماهنگی اطلاعات در دوره جدید عبارت است از:
- برگزاری منظم جلسات شورای هماهنگی با حضور اعضا
- تهیه برآوردهای اطلاعاتی- امنیتی مشترک توسط اعضای جامعه اطلاعاتی
- تبادل اطلاعات عملیاتی
- ارتقای کیفی و کمی آموزش اعضای جامعه اطلاعاتی از سوی واجا در قالب برگزاری همایش‌ها، کلاس‌ها، المپیادهای علمی، ورزشی، قرآنی و برگزاری کارگاه‌ها ومیزگردهای تخصصی اطلاعاتی- حفاظتی
- پیگیری‌ و هماهنگی اجرای کیس‌ها و عملیات‌های اطلاعاتی مشترک توسط اعضای جامعه اطلاعاتی و پشتیبانی فنی-اطلاعاتی از اعضا
- ایجاد کمیته‌ها و کمیسیون‌های تخصصی بین اعضای جامعه اطلاعاتی کشور
بنابر این گزارش، شورای هماهنگی اطلاعات کشور به عنوان یکی از مهمترین ارکان اطلاعاتی در جمهوری اسلامی نقش مهمی در مقابله همه جانبه دستگاه‌های اطلاعاتی با تهدیدات امنیتی دارد که همین هماهنگی تا کنون توانسته ایران را به یکی از قدرتمندترین کشورهای جهان در حوزه امنیتی و اطلاعاتی تبدیل کند.

"برگرفته شده از سایت وزارت اطلاعات"